Stres- Örgütsel Stres
Stres, vücudun çeşitli içsel ve dışsal uyaranlara verdiği, spesifik olmayan otomatik tepkiler olarak tanımlanmıştır. Stres, kişinin psikolojik ve fiziki kaynaklarının, stres yaratıcı durum karşında yetersiz olması ve bunun sonucunda ortaya çıkan psikolojik ve fiziksel zorlanmayı ifade eder.
Stresin Belirtileri
1. Fizyolojik Belirtiler
Stresli olduğumuz durumlarda; farkında olarak ya da olmayarak birçok, fizyolojik stres belirtisi gösteririz. Bunlar; solunum zorluğu yaşama, baş ağrısının artması, vücutta gerginlik hissetme, mide bulantısı, terleme, halsiz hissetme, titreme, vb.
2. Psikolojik Belirtiler
Sürekli olarak stres yaşamak psikolojimiz üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Stres, kişilerde; “sinirlilik” hissi yaratmakta; aşırı endişelenmeden kaynaklı “aşırı kaygı” hali yaratmakta ve bu sebeple de çalışma kapasitesinin azalması nedeniyle “suçluluk” hissetmesine yol açmaktadır.
Stresli hissettiğimizde düşüncelerimiz; zihnimizde yarışmaya başlar, bu durum da bizim bir şeye odaklanmamızı engelleyerek konsantrasyonumuzun bozulmasına neden olur. Tüm bu bilgilere ek olarak duyguların sürekli değişkenlik göstermesi, duygusal anlamda tükenmiş hissetme, gergin, hassas, saldırgan ve öfkeli hissetme, depresyon, ağlama nöbetleri geçirme gibi belirtiler duygusal stres belirtilerine örnektir.
3. Davranışsal Belirtiler
Tırnak yeme davranışı, verilen işlerden kaçınmak ve sorumluluk almamak, sürekli ayak sallamak gibi belirtiler davranışsal stres belirtilerine örnek teşkil etmektedir.
İş Stresi Kavramı
İş stresi; işin yapısı, gereklilikleri, sorumluluğu ile çalışanın kapasitesi, yeteneği ve kaynakları uyuşmadığında ortaya çıkan zararlı fiziksel ve duygusal tepkiler olarak tanımlanabilir.
İş stresi, çalışanın; motivasyonu, işe devam durumu, performansı, üretkenliği gelişimi, işe bağlılığı, vb. süreçlerde önemli etkiye sahiptir. İş stresinin birçok nedeni olabilir; bizler, bu nedenlere odaklanarak; stresi yönetilebilir düzeye getirmek için çabalayıp, stresimizi doğru yönetmek için kurumsal ve bireysel önemlerimizi almalıyız.
İş Stresi Kaynakları
1. Örgütsel İş Stresi Kaynakları
Olumsuz Fiziki Çevre Koşullarının Olması: Ortamın fiziki yapısı, çalışanların motivasyon ve verimliliğini etkileyen önemli stres unsurlarından biridir. Örneğin, çalışma ortamındaki klimanın düzgün çalışmaması, oda sıcaklığının aşırı olması, hava kalitesinin yeterli olmaması gibi etkenler çalışanların psikolojik ve fizyolojik sağlıklarını olumsuz etkilemektedir. Çalışanlar, bu alanlarda çalıştıkları süre boyunca; göz yanması, nefes alamama, öksürük, alerji belirtileri, deride kaşınma, işe odaklanamama, baş ağrısı, yorgunluk gibi belirtiler göstermektedir ve bu durumda çalışanların stresinin artmasına neden olmaktadır.
Aşırı Sorumluluk: Çalışanın; gereğinden fazla sorumluluk alması, iş süreçlerine yetişememe veya yetişse bile tam anlamıyla odaklanamamaya neden olacağı için çalışanın stres seviyesini arttıracaktır.
Örgütte Adaletin Olmaması: Çalışanın; çalıştığı yerde adaletli bir çalışma yapısı ve düzeninin olmadığını düşünmesi, çalışan stresini olumsuz etkileyerek, çalışan motivasyonunu düşürecektir.
Sosyal Desteğin Olmaması: Önemli stres kaynaklarından bir tanesi de şirketlerde, örgütsel desteğin olmamasıdır. Gerektiğinde şirket içinde yardımlaşmak, birbirinden destek almak, ekip çalışması şeklinde çalışmak çalışanlar için stres önleyici unsurlardır. Şirket içinde çalışanlarla yakın ilişkiler kuran, çalışanların birbiriyle olan iletişimine önem veren organizasyon yapılarında; çalışanlar, kendilerini yalnız hissetmemekte ve iş streslerini daha doğru şekilde yönetebilmektedirler.
Rol Çatışması / Rol Belirsizliğinin Olması: Rol çatışması çalışanın yaptığı işle, yapmak zorunda olduğu iş arasında oluşan farktan dolayı meydana gelen çatışmadır. Rol belirsizliği ise çalışanın iş ve görev tanımlarını yeteri kadar bilmemesi ve o işteki sorumluklarla ilgili sınırların çalışana yeteri kadar aktarılmamasından dolayı oluşan belirsizliği ifade eder. Bu açıdan değerlendirildiğinde bir iş yerinde, işe başlanmadan önce iş tanımının ve o işteki görev ve sorumlulukların açık ve net şekilde çalışanlara bildirilmesi çalışanların iş stresi yaşamasını önleyebilmektedir.
2. İşin Kendisiyle İlgili Olan Nedenler
Aşırı-Yetersiz İş Yükünün Olması: Çalışanın normalin üzerinde bir iş yükünün olması ya da bilgisini veya tecrübesini daha az kullanabileceği bir işinin olması yani iş yükünün az olması da önemli stres kaynakları arasındadır.
Monoton İş Yapısı: Özellikle seri iş süreçlerinin olduğu yapılanmalarda çalışan kendisini yalnız hissederek, paylaşım ve destek hissetmediği için herhangi bir stres yaratıcı olay karşısında stres seviyesini arttıracaktır.
İşin Hızı: Çalışan, işin çok hızlı yapılması gereken süreçlerde; üzerinde baskı ve gerilim hissedeceği için stres seviyesi buna bağlı olarak artacaktır.
İlişki Problemleri ve İşyerinde Yalnızlık: Çalışanların; işyerinde kurdukları ilişkiler stres açısından oldukça önemlidir. Olumlu ilişkiler çalışanların örgüt içindeki başarısını artırırken, olumsuz ilişkiler çalışanda strese neden olmaktadır.
Zaman Baskısı: Bir iş akışında; plansız olarak hazırlanmış programlar, gereksiz evrak işleri, çalışma ortamına zamansız gelen ziyaretçiler ve zamansız çalan telefonlar işlerin vaktinde yetişmesini engellemekte ve çalışanların stresini arttırmaktadır.
Kariyerle İlgili Problemler: Terfi alamamak, başka çalışanların adaletsiz bir şekilde terfi alması, kariyer gelişimi için gerekli eğitim ve gelişim fırsatlarının çalışana sunulmaması çalışanlar için önemli stres kaynaklarıdır.
3. Bireysel İş Stresi Kaynakları
Kişilik Yapısı: Hem çalışanların hem işverenlerin kişilik yapısı organizasyonlar için oldukça önemlidir. Çalışanın çevresinde olup biten olayları algılama ve yorumlama biçimi, dışadönük veya içedönük bir yapıda olması, cinsiyeti, duygusal anlamda kolay kırılabilir olması, hassas veya alıngan bir yapısının olması, olumsuz durumlar karşısında gösterdiği direnç kişilik yapısına göre farklılaşmaktadır
İstenilmeyen İşlerde Çalışma: Çalışan içsel olarak kendisini ait hissetmediği bir ortam ve pozisyonda verimli olamayacağı için çoğu zaman stres yaşayacaktır. Bu yüzden çalışanın istediği ve verimli olacağını düşündüğü iş pozisyonunda çalışması önemlidir.
Kişi-İş Uyuşmazlığı: Çalışan kişiliğiyle pozisyonun gerekliliklerinin uyumlu olması stres için önemli bir faktördür. Örneğin kişinin iç dönük yönü kuvvetli olup, buna rağmen kişi Satış, Proje, Müşteri İlişkileri gibi bir pozisyonda konumlandırılırsa; bu pozisyonlar çalışanın kişiliğine uygun olmayacağı için çalışan stres yaşayarak, mutsuz hissedecektir.
İşyeri Stresini Azaltma Yöntemleri
Bireysel veya iş stresini yönetmenin ve etkilerini azaltmanın birçok yolu vardır.
İş- Yaşam Dengesi Yaratmak
İşverenler, çalışanlarına esnek programlar sunarak, evden çalışmalarına izin vererek veya onları tatile çıkmaya teşvik ederek iyi bir iş-yaşam dengesi kurmalarına yardımcı olabilirler.
İş Yükünü ve Baskısını Azaltma
İşverenler, çalışanların gerçekçi ve yönetilebilir iş yüklerine sahip olmaları gerektiği bilinciyle; çalışanın görevini verimli bir şekilde yerine getirmesine yardımcı olacak kaynak ve destek sağlayarak, çalışanın stresini azaltmaya yardımcı olabilirler.
Motive Çalışma Ortamı Yaratmak
Çalışanlar, motive çalışma ortamlarda daha az stres hissederek daha verimli bir çalışma sergilerler. Bu yüzden işverenlerin, motive çalışma ortamı oluşturması, çeşitli etkinliklerle çalışan motivasyonunu desteklemesi, iş stresini azaltarak çalışanın motivasyonu artıracaktır.
Çalışma Ortam ve Koşullarını İyileştirmek
Çalışanın çalıştığı ortamın fiziki yapısı, çalışan stresi için önemli faktörlerden bir tanesidir. Çalışan; ses, ısı, ışık, ofis düzeni, vb. yönlerden mutlu hissederek çalıştığı ortamda stresini azaltıp, işine konsantre bir şekilde çalışmalarını gerçekleştirebilir.
Kişiliğe Uygun Pozisyonlarda Çalışanı Konumlandırmak
Çalışan kişiliğiyle pozisyonun gerekliliklerinin uyumlu olması stres için önemli bir faktördür. Çalışan kişiliğine bakılarak uygun pozisyonda konumlandırılmalı, çalışanın kişiliğinin uygun olmadığı pozisyonda çalışması için çalışan zorlanmamalı ve kişiliğine uygun pozisyonlarda konumlandırılmalıdır.
Stres Yönetimi Eğitimleri Vermek
Kişinin stresini doğru yönetmesi, verimlilik ve motivasyonu için önemlidir. Kişiye stres yönetimi eğitimi verilerek, stresi azaltmayla ilgili yapılması gereken çalışmalar aktarılıp, kişinin stresini kontrol ederek azaltması için gerekli yönlendirme yapılmalıdır.
Rol Çatışması ve Belirsizliğini Ortadan Kaldırmak
Çalışanın; hangi işi ne için yaptığını bilmeden, sürekli görev tanımının değişiklik göstermesi ve farklı çalışmalarda konumlandırılması, çalışanda bir belirsizlik yaratacağı için stres seviyesini artıracaktır. İş tanımıyla, çalışandan beklenen süreçlerin netleştirilip çalışana aktarılmasıyla; bu belirsizlik ortadan kalkacağı için çalışanın stres seviyesi de azalacaktır.
Planlı ve Düzenli Çalışmak
Planlı ve düzenli çalışmak, işin en baştan düzenli bir şekilde hesaplanarak kurgulanmasına neden olacağı için çalışanın belirsizliğini azaltacak, zaman baskısını yönetmesine yardımcı olacaktır.
Sosyal Destek Sağlamak
Kişiler için stresli durumlarda yalnız olmadığını hissetmek ve kendilerine destek olan kişilerin var olduğunu bilmek içsel olarak kişiyi rahatlatıp, stres seviyesini düşürecektir. Bu yüzden çalışanlarımıza; iş süreçleri boyunca yalnız olmadıklarını hissettirmek ve zorlu süreçlerde destek olmak, zaman zaman ekip çalışmaları gerçekleştirmek, stres yönetimi için önemli bir çalışmadır.
İK- Lina Yıldız